Jerzy Szaniawski (1886-1970) – polski dramaturg, pisarz, autor słuchowisk radiowych. Urodzony 16 marca 1886 roku w Zegrzynku, w rodzinie ziemiańskiej. Inteligencka atmosfera rodzinnego domu – goszczącego wielu ówczesnych artystów, pisarzy (m.in. Marię Konopnicką) i społeczników – wpływa znacząco na przyszłość Szaniawskiego. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum chłopiec wyjeżdża do Szwajcarii (Lozanna), gdzie wstępuje do Instytutu Rolniczego. Po powrocie do kraju w 1912 roku, młody pisarz nawiązuje współpracę z „Kurierem Warszawskim”, w którym publikuje krótkie opowiadania.
Twórczość
W 1917 roku ukazuje się pierwszy dramat Szaniawskiego p.t.: „Murzyn”. Sztuka, wystawiona na deskach krakowskiego Teatru im. Słowackiego, otwiera młodemu dramaturgowi drzwi do przyszłej, długoletniej kariery teatralnej. Kolejne dzieła – „Papierowy kochanek”, „Ewa”, „Lekkoduch” – odnoszą sukces, a sam autor zyskuje sympatię i podziw publiczności. Od początku lat 20-tych Szaniawski współpracuje z teatrem „Reduta” Juliusza Osterwy. Rok 1930 przynosi Szaniawskiemu państwową nagrodę literacką za dramat „Adwokat i róże”. Trzy lata później dramaturg otrzymuje prestiżowe członkostwo Polskiej Akademii Literatury. W czasie wojny Szaniawski zostaje zmuszony do opuszczenia rodzinnej posiadłości w Zegrzynku i przenosi się do Warszawy. W 1944 roku zostaje aresztowany za udział w ruchu oporu i przetrzymywany na Pawiaku, który opuszcza po kilku miesiącach. Po zakończeniu wojny osiedla się w Krakowie. Tam – w 1946 roku – powstają „Dwa teatry” (najpopularniejsze dzieło Szaniawskiego uhonorowane Nagrodą Literacką miasta Kraków). W latach 50-tych, pod wpływem nacisku socjalistycznych władz, dramaturg postanawia zrezygnować z tworzenia kolejnych dzieł (jego sztuki schodzą z repertuarów teatrów). W tym czasie ukazuje się jedynie krótki cykl opowiadań Szaniawskiego, zatytułowany jako „Profesor Tutka i inne opowiadania”. Pisarz publikuje też na łamach „Listów z Teatru” eseje dotyczące znanych postaci związanych z polskim dramatem. Pod koniec lat 50-tych twórczość dramaturga znowu powraca do łask. W 1958 roku Szaniawski otrzymuje Nagrodę Literacką miasta Warszawy. Pod koniec życia pisarz przenosi się do rodzinnego Zegrzynka i bierze ślub z Anitą Szatkowską. Umiera 16 marca 1970 roku w Warszawie.
Dzieła Jerzego Szaniawskiego:
Dramaty sceniczne
Murzyn (1917)
Papierowy kochanek (1920)
Ewa (1921)
Lekkoduch (1923)
Ptak (1923)
Żeglarz (1925)
Adwokat i róże (1929)
Fortepian (1932)
Most (1933)
Dziewczyna z lasu (1939)
Dwa teatry (1946)
Kowal, pieniądze i gwiazdy (1948)
Chłopiec latający (1949)
Łuczniczka (1959)
Dziewięć lat (1960)Słuchowiska radiowe
Zegarek (1935)
W lesie (1937)
Służbista (1938)
Srebrne lichtarze (1938)
Proza
Miłość i rzeczy poważne (1924) – powieść
Łgarze pod Złotą Kotwicą (1928) – zbiór opowiadań
Profesor Tutka i inne opowiadania (1954)
Juliusz Osterwa (1956) – z J. Hennelową
W pobliżu teatru (1956) – wspomnienia
Profesor Tutka: Nowe opowiadania (1962)Polecamy też biografie Szaniawskiego dostępne w innych miejscach sieci:
Wikipedia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Szaniawski
Culture.pl
https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-szaniawski
Encyklopedia Polskiego Teatru
https://www.encyklopediateatru.pl/autorzy/134/jerzy-szaniawski
Tygodnik „Przekrój”
https://przekroj.pl/autorzy/jerzy-szaniawski
Jerzy Szaniawski – kalendarium
1886 – 10 lutego w Zegrzynku rodzi się Jerzy Szaniawski, syn Zygmunta i Wandy.
1894 – Zwiedza z rodzicami Wystawę Krajową we Lwowie
1896 – Pierwszy kontakt z teatrem. Wędrowna trupa wystawia spektakl w zegrzyneckim dworku.
1899 – Zostaje uczniem gimnazjum rządowego w Warszawie. Mieszka u znajomych swoich rodziców.
1903 – Kończy warszawskie gimnazjum. Szaniawscy otwierają pensjonat w Zegrzynku.
1909 – Odbywa niespełna roczną służbę wojskową w carskiej armii. Stacjonuje w Odessie.
1910 – Rozpoczyna czteroletnie studia w Instytucie Agronomicznym w Lozannie.
1915 – Publikuje miniatury literackie i humoreski w czasopiśmie „Sowizdrzał”.
1917 – Pierwsza sztuka „Murzyn” wystawiona bez powodzenia w Warszawie i z powodzeniem w Krakowie.
1919 – Pisze sztukę „Ewa”.
1920 – Premiera „Papierowego kochanka” w Teatrze Reduta w Warszawie rozpoczyna współpracę z Juliuszem Osterwą.
1921 – Premiera sztuki „Ewa” w Teatrze Reduta.
1923 – Premiera sztuki „Lekkoduch” w Teatrze Reduta. Premiera sztuki „Ptak” w Teatrze Rozmaitości.
1924 – Powieść „Miłość i rzeczy poważne” wydana przez Księgarnię Biblioteki Dzieł Wyborowych w serii Książki Ciekawe.
1925 – Premiera sztuki „Żeglarz” w teatrze Narodowym w Warszawie.
1928 – Tom opowiadań „Łgarze pod Złotą Kotwicą” wydany przez Księgarnię Ferdynanda Hoesicka.
1929 – Premiera sztuki „Adwokat i róże” w Teatrze Nowym w Warszawie. Umiera ojciec Jerzego – Zygmunt Szaniawski.
1930 – Ukazuje się drukiem zbiór komedii: „Żeglarz”, „Ptak”, „Adwokat i róże”. Szaniawski otrzymuje Nagrodę Państwową w dziedzinie literatury.
1932 – Premiera sztuki „Fortepian” w Teatrze Narodowym w Warszawie. Umiera matka Jerzego – Wanda z Wysłouchów Szaniawska.
1933 – Premiera sztuki „Most” w Teatrze Narodowym w Warszawie. Szaniawski zostaje członkiem Polskiej Akademii Literatury.
1935 – Premiera sztuki „Krysia” w Teatrze Narodowym w Warszawie. Słuchowisko „Zegarek” rozpoczyna współpracę z Polskim Radiem,które wyemituje wkrótce „W lesie”, „Służbistę”, „Złote lichtarze”.
1936 – Szaniawski daje wykłady nauczycielom w Wakacyjnym Instytucie Sztuki powołanym przez Polską Akademię Literatury.
1939 – Premiera sztuki „Dziewczyna z lasu” w Teatrze Ateneum w Warszawie. Po zajęciu zegrzyneckiego dworku przez niemieckie wojsko Szaniawski przenosi się do mieszkania Wandy i Józefa Natolskich w Warszawie.
1944 – Aresztowany przez Gestapo jest kilka tygodni więziony na Pawiaku wraz z Józefem Natolskim, który tam umiera. Po Powstaniu Warszawskim opuszcza miasto i mieszka w dworku pod Kłajem.
1945 – Bierze udział w I Ogólnopolskim Zjeździe Delegatów Związku Zawodowego Literatów w Płowowicach pod Krakowem. Zamieszkuje w Domu Literatów przy ul. Krupniczej w Krakowie.
1946 – Premiera sztuki „Dwa teatry” w Teatrze Powszechnym w Krakowie.
1947 – Otrzymuje Nagrodę Literacką Miasta Krakowa. Pisze sztukę „Kowal, pieniądze i gwiazdy”. Pisze sztukę „Chłopiec latający”.
1949 – Związek Literatów Polskich piętnuje „szaniawszczyznę” jako wrogą wobec socrealizmu; władze PRL uniemożliwiają wystawianie sztuk Szaniawskiego; jest na indeksie do 1954 roku. Opowiadania Profesora Tutki publikuje tygodnik Przekrój.
1950 – Przenosi się do zrujnowanego dworku w Zegrzynku wraz z Wandą Natolską i młodym literaturoznawcą Leonem Pietrzykowskim.
1952 – Leon Pietrzykowski tonie w Narwi w Zegrzynku.
1954 – Zbiór „Opowiadania Profesora Tutki” wydany przez krakowskie Wydawnictwo Literackie.
1956 – Publikacja tomu wspomnień „W pobliżu teatru”.
1958 – Premiera sztuki „Chłopiec latający” w Teatrze Polskim w Warszawie. Publikacja trzech tomów „Dramatów zebranych”.
1959 – Etiuda dramatyczna „Łuczniczka” wydrukowana w piśmie Dialog.
1960 – Wanda Natolska umiera w Zegrzynku. Etiuda dramatyczna „Dziewięć lat” wydrukowana w piśmie Dialog.
1961 – Ślub ze znacznie młodszą, niezrównoważoną psychicznie Wandą Anitą Szatkowską.
1970 – 16 marca Jerzy Szaniawski umiera w Warszawie.